هشدار قرآن درباره «ربوده‌شدن لباس تقوا»؛ خوانشی تازه از بحث پوشش

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، سیدمحسن میرباقری؛ پژوهشگر قرآنی و استاد دانشگاه شهید رجایی، شامگاه ۱۵ آذرماه در نشست علمی «تجلی کرامت زن در سیره فاطمی» که از سوی مؤسسه بین‌المللی بیت‌الغدیر برگزار شد با اشاره به آیه شریفه «وَأَنْکِحُوا الْأَیَامَیٰ مِنْکُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَإِمَائِکُمْ ۚ إِنْ یَکُونُوا فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ»، گفت: خداوند طبق این آیه شریفه به جوانان نفرموده است که شما ازدواج کنید بلکه به بزرگترها فرموده است «وانکحوا» شما به نکاح درآورید و اسباب آن را فراهم کنید، گویا وظیفه پدران است و وظیفه مادران در حد خود و وظیفه همه جامعه ایمانی است. 

بنابر روایت ایکنا، وی افزود: آیه فرموده است؛ نگویید درآمد و پول ندارد، زیرا خداوند اسباب بی‌نیازی آن‌ها را فراهم می‌کند و مبادا کسی از ترس فقر ازدواج نکند؛ البته در ادامه هم فرموده است اگر به هر دلیلی فرد نتوانست ازدواج کند باید عفت به خرج دهد نه اینکه بگوید حالا که من نمی‌توانم باید تن به هر گناهی بدهم. وَلْیَسْتَعْفِفِ الَّذِینَ لَا یَجِدُونَ نِکَاحًا حَتَّیٰ یُغْنِیَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ.

میرباقری با بیان اینکه این آیه نشان می‌دهد توان پاکدامنی در انسان وجود دارد، افزود: بسیاری از جوانان هستند که ازدواج نکرده‌اند اما عفیف و پاکدامن هستند؛ قرآن کریم طبق آیه ۳۰ سوره نور «قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ۚ ذَٰلِکَ أَزْکَیٰ لَهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ» عفاف را از چشم شروع کرده و فرموده است به مردان مؤمن بگو که چشمانشان را فرو بیندازند و از نگاه مستقیم به چهره نامحرم بپرهیزند و دامن خود را حفظ کنند، زیرا حفظ چشم و دامن برای آنان تزکیه‌آور و باعث رشد معنوی آنان است. 

وی ادامه داد: کسانی به مقامات معنوی رسیدند در این عرصه‌ها بسیار مراقب بودند از جمله؛ حاج شیخ رجیعلی خیاط، وقتی از ایشان پرسیدند چه شد که به این مقام دست یافتی او فرمود؛ یکبار در جوانی صحنه گناه‌آلودی برای من فراهم شد و من به خاطر خدا از آن دست کشیدم و خدا نیز مرا تربیت کرد.

میرباقری بیان کرد: در ادامه آیه فرموده است: به زنان مؤمن نیز بگو چشمانشان را فرو بیندازند و دامنشان را حفظ کنند، «وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا»؛ در آیه ۵۳ سوره اسراء، عفت زبان را بیان کرده و فرموده است «وَقُلْ لِعِبَادِی یَقُولُوا الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ ۚ إِنَّ الشَّیْطَانَ یَنْزَغُ بَیْنَهُمْ»که با بهترین وجه سخن بگویید؛ زیرا انسان با زبان می‌تواند دلی را شاد کند و دلی را بلرزاند در حقیقت می‌تواند زمینه تقوا یا بی تقوایی را فراهم کند. 

عفت زبان

استاد دانشگاه شهید رجایی بیان کرد: همچنین قرآن کریم خطاب به زنان پیامبر(ص) فرمود که: «یَا نِسَاءَ النَّبِیِّ لَسْتُنَّ کَأَحَدٍ مِنَ النِّسَاءِ ۚ إِنِ اتَّقَیْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَعْرُوفًا»؛ کسی که در دلش بیماری است طوری با او حرف نزنید که او در شما طمع کند. به مردان نیز در آیات دیگری فرموده است: اگر زنی در عده بود پیشنهاد ازدواج به او ندهید و بگذارید مدت عده او تمام شود: وَلَٰکِنْ لَا تُوَاعِدُوهُنَّ سِرًّا إِلَّا أَنْ تَقُولُوا قَوْلًا مَعْرُوفًا؛ مگر اینکه در کنایه قول معروفی به او بگویید یعنی باید عفت زبان در مواجهه با جنس مخالف حفظ شود.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به داستان دختران شعیب، اظهار کرد: حضرت موسی(ع) وقتی با دختران شعیب مواجه شد به گوسفندان آن‌ها، آب داد و بعد از آن دختران شعیب با حیاء پشت سر موسی راه افتادند تا به خانه رسیدند؛ در آموزه‌های دینی ما حیا جایگاه والایی دارد؛ این آیه «فَجَاءَتْهُ إِحْدَاهُمَا تَمْشِی عَلَی اسْتِحْیَاءٍ قَالَتْ إِنَّ أَبِی یَدْعُوکَ لِیَجْزِیَکَ أَجْرَ مَا سَقَیْتَ لَنَا»، عفتِ رفتار با جنس مخالف را بیان فرموده است؛ البته مابقی مطلب در احادیث آمده است که حضرت موسی(ع) به دختر شعیب فرمود که ما خاندانی هستیم که به اندام زنان نگاه نمی‌کنیم؛ من جلو می‌روم و شما از پشت سر بیا. 

میرباقری با تأکید بر اینکه پوشش در آموزه‌های اسلامی از اهمیت زیادی برخوردار است، گفت: البته پوشش دو بعد دارد؛ یک بعد، عفاف و دیگری شخصیت زن مؤمن یعنی زن مؤمن باید طوری لباس بپوشد که مشخص باشد او همسر دارد و یا زن مسلمانی است که کسی حق ندارد سخن ناروایی به او بگوید: یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ ذَٰلِکَ أَدْنَیٰ أَنْ یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا.

وی با بیان اینکه بخشی از پوشش فطری انسان است، افزود: حضرت حوا و آدم در بهشت وسوسه شدند و لباس‌های آنان کنار رفت و شرمگاه آن‌ها پدیدار شد و بلافاصله با اینکه زن و شوهر بودند و فرد دیگری هم آنجا نبود با برگ درخت برای خود پوشش ایجاد کردند که نشان می‌دهد پوشش فطری است.

لباس حداقلی برای همه در همه شرایط

میرباقری بیان کرد: بعد از این ماجرا، فرمان هبوط صادر شد و بعد از آن، در چند مورد از واژه بنی‌آدم استفاده شده است، از جمله در آیه: «یَا بَنِی آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَیْکُمْ لِبَاسًا یُوَارِی سَوْآتِکُمْ وَرِیشًا ۖ وَلِبَاسُ التَّقْوَیٰ ذَٰلِکَ خَیْرٌ ۚ ذَٰلِکَ مِنْ آیَاتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ»؛ ما سه لباس برای شما آماده کرده‌ایم؛ لباس حداقلی که شرمگاه شما را می‌پوشاند یعنی از ناف تا سر زانو که انسان باید بپوشد و این حداقل است و  بحث نامحرم هم در اینجا مطرح نیست. 

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه لباس دیگر، لباس عزت است و جنبه آرایش دارد، افزود؛ در احرام مردان لباسی دارند که به کمر می‌بندند و لباسی بر دوش که رداء گویند؛ جنبه زینت دارد و واجب نیست اما آیه شریفه فرموده است: یا بَنی‏ آدَمَ خُذُوا زینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ؛ هر مسجدی خواستید بروید لباس زینت بپوشید، بنابراین قرآن، سه لباس یعنی حداقلی، زینت و لباس تقوا را معرفی کرده است و در آیه: «یَا بَنِی آدَمَ لَا یَفْتِنَنَّکُمُ الشَّیْطَانُ کَمَا أَخْرَجَ أَبَوَیْکُمْ مِنَ الْجَنَّةِ» هشدار داده است؛ ای بنی آدم مبادا شیطان لباس عفاف و تقوا را از شما برباید و شما را به جهنم بیندازد کما اینکه پدر و مادر شما را فریفت.

میرباقری بیان کرد: لذا عفاف و پوشش بسیار مهم است؛ در ادامه آیه ۳۱ سوره نور «وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا ۖ وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَیٰ جُیُوبِهِنَّ ۖ» دو دستور مشترک برای غض بصر به زنان و مردان داد و فرمود: دامن‌هایتان را حفظ کنید و در ادامه دستور خاصی برای بانوان داده و فرموده است به بانوان بگو زینت خود را آشکار نکنند(لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ). 

استاد دانشگاه شهید رجایی اظهار کرد: زینت نیز دو نوع است، زینت وجودی مانند: مو و اندام بدن خصوصا برآمدگی بدن و زینت‌های افزودنی؛ آرایش و جواهرات است که از نظر فقهی هر دو باید از نامحرم پوشیده شود. اگر مانتو می‌پوشد طوری باشد که این خصوصیت را داشته باشد مگر برای محارم که در ادامه آیه فرمود.

میرباقری افزود: در انتهای آیه نیز فرموده است: ای اهل ایمان همه شما با همدیگر به سمت خدا توبه کنید و برگردید، باشد که خداوند برای شما رستگاری را رقم بزند؛ حالا که حکم خدا آمده است همه باید به اجرای حکم او برگردید. «وَتُوبُوا إِلَی اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ».

لزوم احیای جایگاه امر به معروف

استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اهمیت امر به معروف و نهی از منکر با بیان اینکه گاهی شاهدیم افراد تذکر در یک امر اجتماعی را زیبا می‌بینند اما تذکر در مورد حکم خدا را برنمی‌تابند، تصریح کرد: این تعبیر بسیار به کار می‌رود که مرا در گور تو نمی‌گذارند؛ ما باید بر روی فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر کار کنیم یعنی با کسی که زمینه پذیرش دارد صحبت کنیم و بگوییم منکر، بازتاب اجتماعی دارد، زیرا بر روی همه مردم اثرگذار است؛ لذا من حق دارم امر به معروف و نهی از منکر کنم؛ این کار هم برای حقوق خداوند است و هم به جهت حقوق مردم و اجتماع. 

وی افزود: قرآن کریم در یک جا در مورد امر به معروف و نهی از منکر از تعبیر ولایت استفاده کرده و فرموده است زنان و مردان مؤمن نسبت به همدیگر ولایت دارند؛ در چه حد؟ در حد امر به معروف و نهی از منکر، یعنی خداوند به انسان‌ها ولایت داده است تا اگر منکری را دیدند نهی کنند؛ این ولایت عام برای مؤمنین و مؤمنات است.

وی تأکید کرد: این فرهنگ را ابتدا باید در زمینه امر به معروف در جامعه جا بیندازیم؛ چطور دشمنان امور قبیح را در جامعه برای ما جا انداختند، ما نیز به صورت فردی و گروهی باید بنشینیم و ببینیم چگونه می‌توان آن را انجام داد؛ پیامبر(ص) خطاب به سلمان فرمودند: روزی خواهد رسید که امر به معروف و نهی از منکر نخواهد شد؛ سلمان فرمودند: مگر می‌شود؟ و فرمودند بدتر از این، یعنی امر به منکر و نهی از معروف می‌شود و بدتر از این دو نیز اینکه معروف، منکر و منکر هم معروف دیده می‌شود.

این پژوهشگر دینی در پایان تأکید کرد متأسفانه بسیاری از مؤمنان و متدینان در زمینه امر به معروف و نهی از منکر دچار غفلت شده‌اند. این فضا باید شکسته شود و پیش از پرداختن به مسائل پوشش و حجاب، باید روی احیای این فرهنگ کار شود.